برای کودکتان داستان بگویید

نیروی داستان در این است که می‌تواند دنیایی احتمالی را به‌عنوان موضوع کاوش فکری بیافریند. داستان ما را از بند این‌جا و اکنون رها می‌کند و با ساختاری هوشمندانه، وسیله‌‌ای برای درک جهان و درک خویشتن است.

در داستانی خوش‌ساخت، وقایع داستان واکنش‌های عاطفی شخص را تنظیم می‌کنند. داستان‌ها علاوه بر این‌که در زمینه عاطفی نیرومند هستند، چالش های بالقوه‌ای را نیز برای پردازش شناختی فراهم می‌کنند. داستان می‌تواند در عمل برای کودک، پیچیده‌ترین موضوع فکری باشد چرا که دارای عناصر، موضوع‌ها و روابط مختلفی است که در روند خاص رویدادها آشکار می‌شوند. دریافت و درک داستان مستلزم توجه موضعی مکرر و تلاش برای فهمیدن است.

جذب داستان به‌وسیله کودک مستلزم توجه تمرکز یافته و مکرر، اندیشه و نیز نتیجه پاسخ های عاطفی کودک به داستان است. داستان برای کودک در حکم بخشی از واقعیت است که می‌توان بر آن تکیه کرد و شاید برای همین است که دریافت صحیح آن و شنیدن دوباره آن این‌‌قدر اهمیت دارد. بعدها کودکان درمی‌یابند که می‌توان داستان ها را ساخت، تغییر داد و به شکل‌های مختلفی بازآفرینی کرد. یکی از فواید استفاده از داستان در این است که داستان خوب، اشتیاق و مشارکت کودک را برمی‌انگیزد و شامل مراحل زیر می‌باشد:

مرحله اول: دلبستگی- شامل برانگیختگی اشتیاق و مشارکت کودک

مرحله دوم: دقت- که در آن توجه به جزئیات آن‌چه آموخته می‌شود معطوف است.

مرحله سوم: تعمیم دادن- که در آن آموخته‌ها به کار می‌روند.

آن‌چه داستان‌های مناسب تفکر باید برای کودکان فراهم سازند، دلبستگی است، یعنی درگیرساختن کودک با شرایط حاکم بر داستان، انگیزه‌ای برای درگیری و درک بیشتر.

در داستان‌ها پیوند مهمی بین حافظه، عاطفه و قوه‌ی تخیل است. در صورتی‌که داستان ارزشش را داشته باشد، کودکان از لحاظ عاطفی خود را به آن متعهد می‌کنند. اگر کودکان تحت تأثیر خط سیر آن قرار گرفته باشند، تعهدشان تضمین‌کننده مسیری برای دستیابی به محتوای داستان و امکان تفکر و آموزش خواهد بود.

عنصر خیال در داستان‌ها به کودکان این فرصت را می‌دهد که از طریق تجربه نیرومند تخیل، در مورد تجربه‌های واقعی، روشن‌تر بیندیشند. داستان‌ها، البته اگر برای کودکان قابل درک باشند، این امتیاز را دارند که در دغدغه‌های انسانی از جمله شخصیت‌ها، رویدادها و تجربه‌ها جای داشته، در عین‌حال به کودک فرصت بدهند با مشاهده و تفکر درباره دیگران قادر به مشاهده خود نیز شوند. می‌توان فرآیندهایی را که به‌وسیله آن‌ها به چنین چیزی دست می‌یابیم را این‌گونه جمع‌بندی کنیم:

-به پرسش گذاشتن داستان: به مذاکره گذاشتن متن قصه یا داستان

-تفسیر داستان: جست‌و‌جو برای معانی دقیق و ارائه دلیل برای تصمیم‌گیری

-به بحث گذاشتن موضوعات برخاسته از داستان: یافتن پاسخ برای پرسش‌های مطرح شده

باید از چه داستان‌هایی شروع کرد؟

 رمان‌های فلسفی؛ نظیر رمان دنیای سوفی، داستان‌های کهن؛ نظیر داستان سیندرلا، قصه‌های کودکانه؛ نظیر آلیس در سرزمین عجایب، کتاب‌های مصور، نمایش‌نامه، شعر، موسیقی، داستان واقعی و... محرک‌هایی برای فعالیت فکری و فلسفی برای کودکان 6 تا 12 ساله می‌باشند.

از طریق داستان‌هایی برای تفکر در کلاس درس می‌توان تغییراتی را در موارد زیر در کودکان مشاهده نمود:

1- عزت نفس؛ کودکان از این‌که می‌توانند در مورد مسائل مهم و دشوار بحث کنند به خود می‌بالند.

2- مهارت‌های شنیداری؛ کودکان در زمینه گوش فرادادن و احترام به دیگران آمادگی بیشتری دارند.

3- تفکر متعالی؛ کودکان از کشمکش‌های بحث درباره پرسش‌های دشوار خوششان می‌آید.

4- پرسش‌گری؛ کودکان به پرسیدن و جست‌و ‌جوی پاسخ برای پرسش‌ها مشتاق‌ترند.

5- ارتباط؛ کودکان به صحبت کردن و کمک به بحث و تکمیل عقاید یکدیگر مشتاق‌ترند.

6- دانش؛ کودکان در به‌کارگیری استنتاج و استنباط در خواندن و نوشتن مشتاق‌ترند.

همین فرصت تفکر است که همگی ما - چه بزرگسال و چه کودک- به آن نیازمندیم.

نرگس انتظامی بیان

بخش خانواده ایرانی تبیان

منبع:پرندک