- نویسنده : مدیر
- بازدید : 670 مشاهده
- دسته بندی : مطالب عمومی و خواندنی , فرهنگی و هنری , مطالب جالب ,
(کل 31 توسط 5 نفر)
5 بازی محلی ایرانی که به فراموشی سپرده شده
بازی محلی استخوان مهتاب
در این بازی دو گروه 5 نفره هستند . گروه اول استخوانی را پرتاب میکند و گروه دوم باید آن را پیدا کند .
اگر گروه دوم پیدا نکردند باید گروه اول را به پشت سوار کنند و در کوچه های روستا به همین حالت حرکت کنند تا به درب خانها رفته و در زده واز صاحب خانه بپرسند سواره بر سواره یا پیاده بر سواره؟ اگر گفت: سواره بر سواره بر پشت سواری ادامه می دهند و اگر گفت: پیاده بر سواره جای گروه عوض می شود. بازی محلی شاه سان وزیر
" شاه سان وزیر ؟ " نوعی از بازیهای دسته جمعی می باشد که با یک قوطی مکعب شکل همچون قوطی کبریت انجام می گیرد که در شش ضلع آن اسامی همچون شاه، وزیر، دلقک، رعیت، جلاد و زندانی نوشته می شود و این قوطی به ترتیب بین نفرات حاضر چرخانده می شود.
و هر کس بسته به نوبت خود قوطی کبریت را همچون تاس می اندازد اگر شاه در آمد شاه می شود اگر وزیر درآمد وزیر می شود اگر جلاد در آمد جلاد می شود و… هر کسی که شاه شد به شخص جلاد دستور می دهد تا بوسیله یک کمر یا شلاق زندانی را مجازات کند.
همچنین دلقک مجبور است به نوعی شاه را بخنداند و… بدین ترتیب با چرخاندن قوطی کبریت، منصب افراد نیز تغییر کرده و بازی تداوم می یابد...
" شاه سان وزیر ؟ " نوعی از بازیهای دسته جمعی می باشد که با یک قوطی مکعب شکل همچون قوطی کبریت انجام می گیرد که در شش ضلع آن اسامی همچون شاه، وزیر، دلقک، رعیت، جلاد و زندانی نوشته می شود و این قوطی به ترتیب بین نفرات حاضر چرخانده می شود.
و هر کس بسته به نوبت خود قوطی کبریت را همچون تاس می اندازد اگر شاه در آمد شاه می شود اگر وزیر درآمد وزیر می شود اگر جلاد در آمد جلاد می شود و… هر کسی که شاه شد به شخص جلاد دستور می دهد تا بوسیله یک کمر یا شلاق زندانی را مجازات کند.
همچنین دلقک مجبور است به نوعی شاه را بخنداند و… بدین ترتیب با چرخاندن قوطی کبریت، منصب افراد نیز تغییر کرده و بازی تداوم می یابد...
برای اجرای این بازی ، چند بچه ( معولاً خرد سال ) دور هم می نشینند و دست هایشان را جلو می آورده باز می کنند و با کف دست روی زمین می گذارند ، یکی از آنها استاد بازی است که بیشتر مواقع بزرگسالی است که وظیفه مشغول کردن کودکان را بر عهده دارد .
استاد ، شروع به خواندن متل یا شعر زیر می کند و در ادای هر کلمه ، با دو انگشت دست راست خود یکی از انگشتان دست بازیکن ها را کنار می گذارد و پیش می رود تا به ادای آخرین کلمه متل یعنی " تول " که نیمی از کلمه قورتول به معنای تمام شده است ، می رسد . آخرین انگشت دست بازیکنی که در ادای این کلمه با دو انگشت خود گرفته است کنار می گذارد ( به داخل دست تا می شود )، باز از اول شروع می کند تا زمانی که همه انگشتان دست های بازیکنان از بازی کنار گذاشته شود ، آخرین نفری که انگشت یا انگشتان دست او بجا مانده و از بازی کنار گذاشته نشده بازنده به حساب می آید ، بازنده توسط بقیه بچه ها هو می شود .
استاد ، شروع به خواندن متل یا شعر زیر می کند و در ادای هر کلمه ، با دو انگشت دست راست خود یکی از انگشتان دست بازیکن ها را کنار می گذارد و پیش می رود تا به ادای آخرین کلمه متل یعنی " تول " که نیمی از کلمه قورتول به معنای تمام شده است ، می رسد . آخرین انگشت دست بازیکنی که در ادای این کلمه با دو انگشت خود گرفته است کنار می گذارد ( به داخل دست تا می شود )، باز از اول شروع می کند تا زمانی که همه انگشتان دست های بازیکنان از بازی کنار گذاشته شود ، آخرین نفری که انگشت یا انگشتان دست او بجا مانده و از بازی کنار گذاشته نشده بازنده به حساب می آید ، بازنده توسط بقیه بچه ها هو می شود .
بازی محلی پلان
اين بازي در بين سنين مختلف رايج است و حتي افراد مسن هم براي تنوع اين بازي را برگزار مي كنند .
علاقه مندان به اين بازي به دو گروه سه نفره تقسيم مي شوند و يكي هم از ميان جمع به عنوان داور انتخاب مي گردد. داور بقيه ی قرعه گروه اول و دوم را معين مي كند، و سپس زميني مسطح و هموار به طول حدواً 40 و عرض 3 تا 4 متر در نظر مي گيرد و در دو سر یک خط مستقیم در دو دسته ی سه تایی سنگ هایی تخت به صورت ایستاده و بدون تکیه گاه به ارتفاع 20 تا 30 سانتیمتر نصب می کند .
در هر طرف، فاصله ی سنگ ها بین 1 تا 5/1 متر تعیین می شود و هنگام بازی افراد دو گروه نباید از سنگ اول جلوتر بروند . به قید قرعه یکی از تیم ها بازی را شروع می کند. رایج ترین نوع قرعه " ته ره و هشکه " یعنی تر و خشک است . بدین شکل که یک طرف سنگِ تخت کوچکی را تر و به هوا پرتاب می کنند و هر یک از تیم ها یک طرف قرعه ( تر یا خشک ) را انتخاب می کنند و قرار گرفتن طرف تر یا خشک سنگ بر زمین و نوع انتخاب ، شروع کننده ی بازی را تعیین می کند .
ابتدا هر یک از افراد گروه اجازه ی پرتاب یک سنگ به طرف سنگ های طرف مقابل را دارند و در ازای خواباندن هر یک از سنگ ها ی ایستاده ی حریف، اجازه ی پرتاب یک سنگ دیگر را می یابند . چنان چه در نوبت اول تیمی نتوان کل سنگ ها ی حریف را بخواباند ، تیم مقابل بازی را با همان شرایط ادامه می دهد .
اين بازي در بين سنين مختلف رايج است و حتي افراد مسن هم براي تنوع اين بازي را برگزار مي كنند .
علاقه مندان به اين بازي به دو گروه سه نفره تقسيم مي شوند و يكي هم از ميان جمع به عنوان داور انتخاب مي گردد. داور بقيه ی قرعه گروه اول و دوم را معين مي كند، و سپس زميني مسطح و هموار به طول حدواً 40 و عرض 3 تا 4 متر در نظر مي گيرد و در دو سر یک خط مستقیم در دو دسته ی سه تایی سنگ هایی تخت به صورت ایستاده و بدون تکیه گاه به ارتفاع 20 تا 30 سانتیمتر نصب می کند .
در هر طرف، فاصله ی سنگ ها بین 1 تا 5/1 متر تعیین می شود و هنگام بازی افراد دو گروه نباید از سنگ اول جلوتر بروند . به قید قرعه یکی از تیم ها بازی را شروع می کند. رایج ترین نوع قرعه " ته ره و هشکه " یعنی تر و خشک است . بدین شکل که یک طرف سنگِ تخت کوچکی را تر و به هوا پرتاب می کنند و هر یک از تیم ها یک طرف قرعه ( تر یا خشک ) را انتخاب می کنند و قرار گرفتن طرف تر یا خشک سنگ بر زمین و نوع انتخاب ، شروع کننده ی بازی را تعیین می کند .
ابتدا هر یک از افراد گروه اجازه ی پرتاب یک سنگ به طرف سنگ های طرف مقابل را دارند و در ازای خواباندن هر یک از سنگ ها ی ایستاده ی حریف، اجازه ی پرتاب یک سنگ دیگر را می یابند . چنان چه در نوبت اول تیمی نتوان کل سنگ ها ی حریف را بخواباند ، تیم مقابل بازی را با همان شرایط ادامه می دهد .
دال پلو
دراین بازی چند نفر به دو دسته تقسیم می‌شوند که معمولاً دو دسته سه نفری یا بیشتر می‌باشند. هر دسته به فاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از یکدیگر و روبروی هم قرار می‌گیرند.
هر دسته در جایی که ایستاده‌اند سه عدد سنگ بعنوان هدف که هر یک تقریبا بطول ۲۵ و بعرض ۱۵ سانتی متر میباشد طوری در محل خود (روبروی دسته مقابل) پشت سر هم قرار می‌دهند که فاصله سنگها یک متر باشد و این سنگها را بصورت عمودی در یک خط مستقیم در زمین فرو می‌کنند که راست بایستد. بنابراین اکنون هر دسته سه عدد سنگ خود را که به آن "دال" (dal) یا هدف می‌گویند، در کنار خود و روبروی سه دال dal)) دسته مقابل قرار داده‌اند که حدودا بفاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از آنها و روبرویشان ایستاده‌اند.
حال هر دسته که زودتر دال‌ها (هدفها) را در زمین فرو کرده باشند برای اینکه دسته مقابل را با خبر کرده باشند، تا شروع بازی را نصیب خود کنند می‌گویند:
"دال ادسم گایل بستم" dal _ e _ dasem gayel bastem یعنی (هدف در دستم گاوها را بستم).
اکنون دسته‌ای که بازی را شروع میکند می‌بایست هر نفر یک سنگ که به وزن و اندازه توانایی جسمی او میباشد به طرف دال‌های دسته مقابل پرتاب نماید. البته اندازه سنگی را که به طرف دال‌ها پرتاب می‌کنند اختیاری است اما معمولاً " این سنگها را به اندازه دو مشت و به شکل کروی یا بیضی انتخاب کرده بسوی هدفها پرتاب می‌نمایند.
بعضی مواقع ممکن است یکی از دسته‌ها یکنفر کم داشته باشند، که در این صورت دسته مذکور حق دارد یک سنگ اضافه پرتاب نماید. درهر صورت دسته‌ای که افرادش سنگها را پرتاب کرده باشند کنار می‌کشند تا افراد دسته مقابل بطرف دال‌های آنان سنگ پرتاب نمایند.
هر دسته اگر یکدور کامل یا یکدور غیر کامل که شرح داده خواهد شد، هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد، برنده بازی خواهد شد.
یکدور کامل بنا بر قرار داد اولیه معمولا" شامل پنج "مره" marra (پنج دور بازی) که یک دور کامل است، میباشد و به اینصورت است که:
اگر دسته‌ای بتواند با پرتاب سنگ در یک دور بازی هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد و دسته مقابل با پرتاب سنگ نتو انسته باشد حتی یک دال از آنها را بیاندازد، این خود یک "مره" (یکدور بازی) حساب می‌شود و اگر پنج بار هر سه دال دسته مقابل را به همین صورت بیاندازند پنج "مره" محسوب می‌گردد که همان یکدور کامل است و این دسته برنده بازی است.
حال ممکن است دسته مذکور با دور غیر کامل برندهٔ این بازی شوند که آن عبارت است از ۱۰ "تیل" til (نیم یا نصف). بنابراین هر مره دو برابر تیل است و برنده شدن در ۱۰ تیل به اینصورت است که:
اگر دسته‌ای هر سه دال حریف مقابل را انداخته باشد و حریف مقابل هم یک یا دو دال از سه دال دسته مذکور را بیاندازند این دسته، برنده یک تیل می‌باشند. و اگر به همین صورت بازی ادامه پیدا کند بعد از برنده شدن ۱۰ تیل بازی را برده‌اند.
بیشتر مواقع ممکن است دسته‌ای با چند مره و چند تیل بازی را ببرد، به این صورت که مثلا با ۲ مره و ۶ تیل، یا ۳ مره و ۴ تیل، یا ۴ مره و ۲ تیل بازی را ببرند. در هر صورت اگر یک مره تمام شود جای دو دسته عوض نمی‌شود اما اگر یکدور بازی با یک تیل تمام شود هر دو دسته محل خود را با یکدیگر عوض می‌کنند.
در این بازی اگر یک نفر از دسته‌ها با پرتاب سنگ یک دال از حریف مقابل را بیاندازد در همان یکدور می‌بایست یک سنگ اضافه بعنوان جایزه پرتاب کند. و اگر دو دال از حریف مقابل انداخته باشد در همان دور می‌تواند دو سنگ دیگر پرتاب نماید.
اگر یکنفر از دسته‌ای به تنهائی و با بردن جایزه پرتاب سنگ هر سه دال حریف مقابل را بیاندازد و حتی یک دال از دسته خودش افتاده نباشد، به یاران آن یکنفر می‌گویند شما مرده‌اید به این معنا که در دور بعدی حق ندارید سنگی پرتاب نمائید. پس در دور بعدی آن یکنفر مقابل دسته حریف قرار می‌گیرد و می‌بایست در این دور با پرتاب سنگ و انداختن دال‌های حریف، یاران خود را زنده نماید که در اینصورت اگر یکی دو دال را انداخته باشد یاران او هم می‌توانند به طرف دال حریف مقابل سنگ پرتاب نمایند.
دراین بازی چند نفر به دو دسته تقسیم می‌شوند که معمولاً دو دسته سه نفری یا بیشتر می‌باشند. هر دسته به فاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از یکدیگر و روبروی هم قرار می‌گیرند.
هر دسته در جایی که ایستاده‌اند سه عدد سنگ بعنوان هدف که هر یک تقریبا بطول ۲۵ و بعرض ۱۵ سانتی متر میباشد طوری در محل خود (روبروی دسته مقابل) پشت سر هم قرار می‌دهند که فاصله سنگها یک متر باشد و این سنگها را بصورت عمودی در یک خط مستقیم در زمین فرو می‌کنند که راست بایستد. بنابراین اکنون هر دسته سه عدد سنگ خود را که به آن "دال" (dal) یا هدف می‌گویند، در کنار خود و روبروی سه دال dal)) دسته مقابل قرار داده‌اند که حدودا بفاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از آنها و روبرویشان ایستاده‌اند.
حال هر دسته که زودتر دال‌ها (هدفها) را در زمین فرو کرده باشند برای اینکه دسته مقابل را با خبر کرده باشند، تا شروع بازی را نصیب خود کنند می‌گویند:
"دال ادسم گایل بستم" dal _ e _ dasem gayel bastem یعنی (هدف در دستم گاوها را بستم).
اکنون دسته‌ای که بازی را شروع میکند می‌بایست هر نفر یک سنگ که به وزن و اندازه توانایی جسمی او میباشد به طرف دال‌های دسته مقابل پرتاب نماید. البته اندازه سنگی را که به طرف دال‌ها پرتاب می‌کنند اختیاری است اما معمولاً " این سنگها را به اندازه دو مشت و به شکل کروی یا بیضی انتخاب کرده بسوی هدفها پرتاب می‌نمایند.
بعضی مواقع ممکن است یکی از دسته‌ها یکنفر کم داشته باشند، که در این صورت دسته مذکور حق دارد یک سنگ اضافه پرتاب نماید. درهر صورت دسته‌ای که افرادش سنگها را پرتاب کرده باشند کنار می‌کشند تا افراد دسته مقابل بطرف دال‌های آنان سنگ پرتاب نمایند.
هر دسته اگر یکدور کامل یا یکدور غیر کامل که شرح داده خواهد شد، هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد، برنده بازی خواهد شد.
یکدور کامل بنا بر قرار داد اولیه معمولا" شامل پنج "مره" marra (پنج دور بازی) که یک دور کامل است، میباشد و به اینصورت است که:
اگر دسته‌ای بتواند با پرتاب سنگ در یک دور بازی هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد و دسته مقابل با پرتاب سنگ نتو انسته باشد حتی یک دال از آنها را بیاندازد، این خود یک "مره" (یکدور بازی) حساب می‌شود و اگر پنج بار هر سه دال دسته مقابل را به همین صورت بیاندازند پنج "مره" محسوب می‌گردد که همان یکدور کامل است و این دسته برنده بازی است.
حال ممکن است دسته مذکور با دور غیر کامل برندهٔ این بازی شوند که آن عبارت است از ۱۰ "تیل" til (نیم یا نصف). بنابراین هر مره دو برابر تیل است و برنده شدن در ۱۰ تیل به اینصورت است که:
اگر دسته‌ای هر سه دال حریف مقابل را انداخته باشد و حریف مقابل هم یک یا دو دال از سه دال دسته مذکور را بیاندازند این دسته، برنده یک تیل می‌باشند. و اگر به همین صورت بازی ادامه پیدا کند بعد از برنده شدن ۱۰ تیل بازی را برده‌اند.
بیشتر مواقع ممکن است دسته‌ای با چند مره و چند تیل بازی را ببرد، به این صورت که مثلا با ۲ مره و ۶ تیل، یا ۳ مره و ۴ تیل، یا ۴ مره و ۲ تیل بازی را ببرند. در هر صورت اگر یک مره تمام شود جای دو دسته عوض نمی‌شود اما اگر یکدور بازی با یک تیل تمام شود هر دو دسته محل خود را با یکدیگر عوض می‌کنند.
در این بازی اگر یک نفر از دسته‌ها با پرتاب سنگ یک دال از حریف مقابل را بیاندازد در همان یکدور می‌بایست یک سنگ اضافه بعنوان جایزه پرتاب کند. و اگر دو دال از حریف مقابل انداخته باشد در همان دور می‌تواند دو سنگ دیگر پرتاب نماید.
اگر یکنفر از دسته‌ای به تنهائی و با بردن جایزه پرتاب سنگ هر سه دال حریف مقابل را بیاندازد و حتی یک دال از دسته خودش افتاده نباشد، به یاران آن یکنفر می‌گویند شما مرده‌اید به این معنا که در دور بعدی حق ندارید سنگی پرتاب نمائید. پس در دور بعدی آن یکنفر مقابل دسته حریف قرار می‌گیرد و می‌بایست در این دور با پرتاب سنگ و انداختن دال‌های حریف، یاران خود را زنده نماید که در اینصورت اگر یکی دو دال را انداخته باشد یاران او هم می‌توانند به طرف دال حریف مقابل سنگ پرتاب نمایند.
توپ عربی
برای بازی توپ عربی از کوچه و یا میدان بهره می برند. در یک طرف خانه ای دایره ای شکل به قطر 3 متر بوسیله آب ترسیم می کنند و در طرف دیگر به فاصله 20 الی 30 متر نیز چنین کاری انجام می دهند نفرات موجود را به دو دسته تقسیم کرده و با قرعه گروه اول در داخل خانه اول می ایستند. دسته دیگر در سطح کوچه و یا میدان پراکنده می شوند، نفرات و گروهی که در درون خانه اول جای گرفته اند.
به نوبت از درون خط داخل دایره بیرون آمده توپ کوچک را با ضربه ای به یک طرف پرتاب می نمایند و سپس با سرعت شروع به دویدن می نمایند تا خود را به خانه دوم برسانند. همزمان با این کار، چنانچه افرادی از آن گروه در خانه دوم بوده باشند با گامهای بلند به طرف خانه اول می دوند تا خود را بدانجا برسانند. بالاخره گروه رقیب سعی وافری می نمایند تا توپ کوچک را بدست آورده تا بدینوسیله کسانی را که در حال فرار از این خانه به آن خانه هستند بزنند.
اگر این خواسته و هدف تحقق یابد و توپ به قسمتی از بدن یکی از فراریان اصابت کنـد، جــای دو گـروه عوض می شود بدین ترتیب که گروه بیرون از خانه به درون خانه می روند و گروهی که تا لحظاتی قبل در درون خانه بودند به بیرون آمده و در اطراف پراکنده می شوند و بازی به همین ترتیب ادامه پیدا می کند.
منبع : ایران مطلب و سایت جادوی کلمات
- قدیمی
- بازی محلی
- خاطرات
- خاطره
- سنتی
- رسم و رسوم
- رسم های قدیمی
- بازی های محلی قدیم
با سلام و سپاس بسیار جالب به نظر میرسیدن ولی باید دنبال راهی باشیم که این بازیها رو به شیوه های جدید به دنیای مدرن باز گردونیم
متشکرم از شما
کاش اینطور بود ولی با پیشرفت هر روزه تکنولوژی کسی دنبال بازی های ساده گذشته که حتما سالم تر بودن نیست
موفق باشید